Παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες π.χ. σε πολιτικούς πρόσφυγες, σε μετανάστες, σε παιδιά, σε γυναίκες.

Σήμερα, αφού οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι πρέπει κάπως να διασφαλίσουν τα δικαιώματά τους, συνειδητοποίηση που προέκυψε από αιματηρούς αγώνες, πόνο, θυσίες και ανθρώπινες ζωές, θεσπίστηκαν διάφοροι οργανισμοί σε διεθνές επίπεδο και συντάχθηκαν κείμενα γραπτά όπως η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με σκοπό ακριβώς την κατοχύρωσή τους. Τα δικαιώματα αυτά όμως συχνά παραβιάζονται συνειδητά και μη, και το φαινόμενο παρατηρείται κυρίως στις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Και γι? αυτό ακριβώς, επειδή είναι ευάλωτες για οποιοδήποτε λόγο, αδυνατούν να δραστηριοποιηθούν και να αντιταχθούν στην καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, δεν προβαίνουν σε διεκδίκησή τους και γίνονται θύματα εκμετάλλευσης. Μία τέτοια ευάλωτη κοινωνική ομάδα είναι τα ανήλικα παιδιά. Τα παιδιά δεν έχουν την κατάλληλη παιδεία εξαιτίας της μικρής τους ηλικίας, δεν έχουν κριτική σκέψη, ούτε δύναμη να αντισταθούν στην εκμετάλλευσή τους. Ο χαρακτήρας τους είναι εύπλαστος καθώς είναι ακόμη αδιαμόρφωτος, μιμούνται τους μεγαλύτερους και παρασύρονται εύκολα χωρίς επίγνωση της κατάστασής τους, που θα τα ωθούσε ίσως σε κάποια αντίδραση. Επιπλέον είναι αθώα και άδολα πλάσματα, εύκολα θύματα όποιου δεν σεβαστεί την τρυφερότητα της ηλικίας τους και την ανικανότητά τους να συνειδητοποιήσουν και να κρίνουν. Έτσι, αδίστακτοι άνθρωποι καταπατούν τα δικαιώματα των παιδιών για τροφή, στέγη, ενδυμασία, οικογενειακή θαλπωρή, μόρφωση και παιχνίδι. Για να εξυπηρετήσουν τις προσωπικές τους ανάγκες και να βγάλουν κέρδος και χρήματα προωθούν τα παιδιά στην παράνομη εργασία εκθέτοντάς τα σε κινδύνους. Για παράδειγμα, βλέπουμε πολλά παιδιά να στέκονται στα φανάρια των δρόμων πουλώντας χαρτομάντηλα ή καθαρίζοντας τζάμια αυτοκινήτων όλη μέρα, ζητιανεύοντας λίγα χρήματα από τους περαστικούς. Μπορούν λογικά εύκολα να χαθούν ή κάποιος να τα κλέψει ή ακόμη να τα χτυπήσει κάποιο αυτοκίνητο, να τα κακομεταχειριστούν ή να τα κακοποιήσουν.

Πολλές φορές οι ίδιοι οι γονείς συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο στα παιδιά τους, βάζοντάς τα να δουλεύουν, ενώ οι ίδιοι κάθονται. Πολλοί μάλιστα κάνουν παιδιά γι αυτό και μόνο το λόγο. Υπάρχουν επίσης πολλές περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών ή πώλησής τους για περαιτέρω εκμετάλλευση. Γνωστές είναι οι περιπτώσεις πώλησης παιδικών οργάνων, με αποτέλεσμα την αποκόμιση τεράστιων χρηματικών ποσών. Επιπλέον πολλά παιδιά στρατολογούνται και πολεμούν εξυπηρετώντας ουσιαστικά τα συμφέροντα των μεγαλυτέρων τους. Αντί λοιπόν να προστατεύονται και να τους παρέχεται το κατάλληλο περιβάλλον για τη σωστή ανάπτυξη και την ολοκλήρωσή τους, τα εκμεταλλεύονται αδικαιολόγητα τραυματίζοντας την παιδική ψυχή τους και καταστρέφοντας τη ζωή τους.

Εκτός όμως από τα παιδιά, στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ανήκουν και οι γυναίκες. Εξ αιτίας της ευαισθησίας, της μυϊκής (φυσικής) τους αδυναμίας και του συναισθηματισμού τους θεωρήθηκαν από τους άνδρες κατώτερες ως όντα από τα αρχαία ήδη χρόνια και μόλις τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται η ισότητα των δύο φύλων και προστατεύονται θεωρητικά κυρίως τα δικαιώματα της γυναίκας. Αδύναμη λοιπόν να αντιδράσει στην καταπάτηση των δικαιωμάτων της, γιατί το επιβάλλουν οι συνθήκες ζωής της και γιατί η υποτίμησή της αποτελεί μακρόχρονη παράδοση ανέχεται την εκμετάλλευση. Ακόμη και σήμερα σε χώρες του Τρίτου Κόσμου και της Ανατολής, όπως στο Αφγανιστάν, λόγω ανδροκρατούμενης κοινωνίας, θρησκείας ή προκαταλήψεων απαγορεύεται στις γυναίκες να βγαίνουν έξω μόνες, να εκφράζονται, να ερωτεύονται, να μορφώνονται, να εργάζονται, να τραγουδούν και άλλα. Υποχρεώνονται να φορούν πανιά που καλύπτουν ολόκληρο το σώμα εκτός από τα μάτια, να μιλούν σιγανά, να δέχονται αδιαμαρτύρητα την κακοποίηση αλλά και τον ατιμωτικό, δημόσιο θάνατο για αιτίες ανούσιες. Οι γυναίκες αυτές ουσιαστικά στερούνται του δικαιώματος της ίδιας της ζωής. Βασανίζονται ζώντας στο περιθώριο, ταπεινώνονται και εξευτελίζονται και η ζωή τους καταντά μία απαγόρευση χωρίς προοπτική ευτυχίας.

Αυτή η κατάσταση όμως δεν συμβαίνει μόνο στις υποανάπτυκτες χώρες, αλλά και στη Δύση που υποτίθεται ότι διακρίνεται από υψηλό πνευματικό επίπεδο, από ανάπτυξη και πρόοδο των ιδεών και έχει κατακτήσει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατοχυρώνοντάς τα.

Φυσικά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό αλλά συγκαλυμμένα για να μην υπάρξει αντίδραση από το κοινωνικό σύνολο. Πολλές είναι οι περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης γυναικών στο χώρο εργασίας, χαμηλότερης μισθοδοσίας για την ίδια αξία έργου με τους άνδρες και άνισης συμπεριφοράς στον ίδιο χώρο αλλά και σε άλλους. Γνωστή είναι επίσης η εκμετάλλευση αλλοδαπών κυρίως γυναικών οι οποίες μεταναστεύουν για καλύτερους όρους ζωής και καταλήγουν στην πορνεία για ελάχιστα χρήματα και αποδεχόμενες την πλήρη εκμετάλλευσή τους διακινδυνεύουν και τη ζωή τους.

Εκτός από τα παιδιά και τις γυναίκες, μπορούμε να αναφέρουμε για το ίδιο θέμα και τους ηλικιωμένους. Επειδή βρίσκονται σε μια ηλικία που δεν τους επιτρέπει την άμεση δραστηριοποίηση, δεν εκτιμάται η προσφορά τους ως παραγωγικά άτομα και ως υπερασπιστές της πατρίδας τους στο παρελθόν, και τυγχάνουν εκμετάλλευσης τόσο από το κράτος όσο και απο τους άλλους πολίτες. Στερούνται το δικαίωμα της πλήρους νοσοκομειακής περίθαλψης, της ευπρεπούς διαβίωσης σε αξιοπρεπείς κατοικίες με την απαραίτητη προσοχή και αγάπη από την οικογένειά τους.

Άλλοι που ανήκουν στις ομάδες αυτές είναι οι μειονότητες που διαβιούν σ? ένα κράτος καθώς δεν αντιμετωπίζονται ισοδύναμα με τους άλλους πολίτες αλλά γίνονται διακρίσεις σε βάρος τους που αποτελούν καταπατήσεις θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, τα παιδιά που παρασύρονται στα ναρκωτικά, ή οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες και γενικά όσοι ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας, επειδή δεν μπόρεσαν να κοινωνικοποιηθούν, στερούνται το δικαίωμα της εργασίας, της ψυχαγωγίας, της παιδείας, της οικογενειακής ζωής, της ασφάλειας και της υγείας, ακριβώς επειδή είναι άτομα ευάλωτα είτε λόγω ηλικίας, είτε ψυχολογικών προβλημάτων είτε προκαταλήψεων και παραγκωνίζονται αδύναμοι να αντιδράσουν.

Τα αίτια αυτού του φαινομένου έγκεινται κυρίως στο χαμηλό πνευματικό επίπεδο, στην οικονομική ανάπτυξη όπου για το υλικό κέρδος θυσιάζεται το ανθρώπινο στοιχείο, στο πολιτικό καθεστώς που επιβάλλει συγκεκριμένους τρόπους συμπεριφοράς προβάλλοντας ανάλογα πρότυπα. Επιπλέον παράγοντας που προκαλεί την κατάσταση αυτή είναι η κοινωνία με τις αντιλήψεις της και με τους διαχωρισμούς των ανθρώπων σε αδύναμους και ισχυρότερους.

Οι βασικοί τρόποι να καταπολεμηθεί το δυσμενές για την ανθρωπότητα φαινόμενο, είναι η σωστή εκπαίδευση κι ενημέρωση για να ανέλθει το πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων, η μάχη και οι αγώνες για την εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων, καθώς και η επιβολή ποινών από κάποιον διεθνή οργανισμό, λόγου χάρη τον ΟΗΕ, σε περίπτωση παραβιάσεών τους και εκμετάλλευσης των ανθρώπων. Όσον αφορά ειδικά τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, είναι απαραίτητη η εξομάλυνση των διακρίσεων στην κοινωνία και η ενίσχυση αυτών των αδύναμων ανθρώπων, με το να καλλιεργηθεί η ευαισθησία στους ανθρώπους μέσω της τέχνης ή της φύσης.

Πάντως σίγουρα ένα τέτοιο φαινόμενο είναι αδικαιολόγητο για τον ανθρώπινο πολιτισμό σε ένα τέτοιο στάδιο εξέλιξής του, όπως το σημερινό, αφού ο άνθρωπος ύστερα από διάφορα στάδια, οφείλει να αξιοποιεί το παρελθόν για ένα καλύτερο παρόν και μέλλον, και θα πρέπει οπωσδήποτε να εξαλειφθεί.

Πετρίτση Στέλλα