Την Πέμπτη 11 Φεβρουαρίου 2010 η Α΄τάξη του σχολείου μας συμμετέχοντας στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Βιβλιοθήκης Καίτη Λασκαρίδη «Συναντήσεις με συγγραφείς» συνάντησε τη συγγραφέα Μάρω Δούκα. Οι καθηγήτριες Α. Αραθύμου, (με το τμήμα Α2), Αιμ. Γιούργα (με το τμήμα Α3), Π. Καπελαρή (με το τμήμα Α1) και Μ. Πρεβεζάνου (με τα τμήματα Α4, Α5) στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στην Α΄Λυκείου, ανταποκριθήκαμε στην ενεργοποίηση του προγράμματος αυτού. Ειδικότερα, στα τμήματα Α2, Α4 και Α5, οι μαθήτριες ανά ομάδες είχαν αναλάβει να επεξεργαστούν διάφορα λογοτεχνικά βιβλία της Μ. Δούκα κι έτσι στη συνάντηση με τη συγγραφέα τούς δόθηκε η ευκαιρία να εκφράσουν τις εντυπώσεις και τους προβληματισμούς τους.

Θεωρήσαμε καλό να καταγραφούν από τις μαθήτριες μας, αλλά και από εμάς, οι εντυπώσεις που αποκομίσαμε. Παρακάτω παρουσιάζονται αποσπάσματα από τις εργασίες των μαθητριών μας και από δικά μας σχόλια.

Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα της Μάρως Δούκα

Η Μάρω Δούκα γεννήθηκε τον Γενάρη του 1947 στα Χανιά. Σπούδασε Αρχαιολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Από το 1966 ζει στην Αθήνα. Το 1969 άρχισε να γράφει. Το πρώτο της βιβλίο με διηγήματα είχε τον τίτλο «Η Πηγάδα» και το εξέδωσε το 1974. Κείμενά της, διηγήματα και επιφυλλίδες έχουν δημοσιευτεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και ημερήσιες εφημερίδες. Το βιβλίο που μπορούμε να θεωρήσουμε πως την καθιέρωσε ως αξιόλογη πεζογράφο είναι το μυθιστόρημα «Η Αρχαία Σκουριά», για το οποίο και τιμήθηκε με το βραβείο Νίκος Καζαντζάκης. Ακόμη έχει τιμηθεί με το Β κρατικό βραβείο μυθιστορήματος για την «Πλωτή Πόλη» το 1984. Έπιπλέον, έχει τιμηθεί με το βραβείο αφηγηματικού πεζού λόγου από το Ίδρυμα Ουράνη, το 2005. Εργογραφία Η πηγάδα, Κάτι άνθρωποι, Πού ?ναι τα φτερά; : διηγήματα, Αθήνα , εκδόσεις Κέδρος, 1974. Καρρέ Φιξ, διήγημα, 1976 Η Αρχαία Σκουριά, μυθιστόρημα, 1979 Η Πλωτή Πόλη, μυθιστόρημα, 1983 Οι Λεύκες Ασάλευτες, μυθιστόρημα, 1990. Ο πεζογράφος και το πιθάρι του, Κείμενα, εκδόσεις Καστανιώτη, 1992 Ένας σκούφος από πορφύρα, μυθιστόρημα, 1995 Ουράνια μηχανική, μυθιστόρημα, 1999 Μάρθα Οικονόμου, Α4

Εντυπώσεις μαθητριών

«Θα φλυαρήσω είμαι απολύτως βέβαιη γι' αυτό. Αλλά ευελπιστώ ότι δεν θα γίνω βαρετή. Από μικρή ηλικία είχα τρομερή περιέργεια να διαβάζω. Οτιδήποτε, είτε εφημερίδα ήταν αυτό, είτε κόμικς. Όταν όμως οι γονείς μου, μου αγόρασαν το πρώτο μου λογοτεχνικό βιβλίο με δύο λέξεις αυτό που μου συνέβη ήταν κεραυνοβόλος έρωτας. Μέχρι τώρα μου αρέσει πολύ να αφήνομαι και κυριολεκτικά και μεταφορικά διαβάζοντας ένα βιβλίο. Γι' αυτό και όταν μας παρακίνησε η καθηγήτρια μας να διαβάσουμε κάποιο βιβλίο χάρηκα εξαρχής χωρίς καν να ξέρω για ποιον ή ποια συγγραφέα πρόκειται. Από τα προτεινόμενα βιβλία διάλεξα την "Αρχαία Σκουριά". Ο ιδιαίτερος τίτλος, το θέμα του βιβλίου μπορώ να πω πως ήταν αξιοπρόσεκτα. Ξεκινώντας να διαβάζω λοιπόν το βιβλίο και ομολογώ πως άρχισα να δυσκολεύομαι. Χωρίς να θέλω να περιαυτολογήσω, σπάνια με δυσκολεύει βιβλίο. Την τελευταία φορά που με είχαν δυσκολέψει κάποια ήταν έργα του Παπαδιαμάντη και του Ντοστογιέφσκι! Το βιβλίο μπορώ να πω σε ορισμένα σημεία με εξόργισε, σε άλλα με γοήτευσε. Υπήρξαν σημεία που ήθελα να το αφήσω στη μέση και άλλες που δεν το ξεκολλούσα από τα χέρια μου. Αναμφίβολα ένα βιβλίο που θα το θυμάμαι.

Στη συνάντηση μας με τη συγγραφέα, η χαρά μου ήταν επίσης έκδηλη. Είχα διαβάσει τόσους συγγραφείς και δεν είχα την ευκαιρία ποτέ να γνωρίσω κάποιον από κοντά. Όταν φτάσαμε, αντίκρισα μια απλή γυναίκα, με ύφος ζεστό και όχι "χιλίων καρδιναλίων" και απρόσιτο όπως πιστεύουν κάποιοι. Μας καλωσόρισε και αφού μας είπε λίγα πράγματα για εκείνη, ήταν πρόθυμη να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις των συμμαθητριών μου. Συγκεκριμένα αναφέρθηκε αρχικά στο ξεκίνημα της που έγινε με το πρώτο της βιβλίο, την "Πηγάδα". Μίλησε για ανθρώπους που γνώρισε εκείνη την εποχή, που τη συμβούλευσαν και την βοήθησαν στην αρχή της συγγραφικής της πορείας, όπως ο Γιάννης Ρίτσος. Πολλά κορίτσια αναφέρθηκαν στον τρόπο γραφής της που χαρακτηρίζεται από άλλους ρεαλιστικός και από μερικούς κάπως τραχύς. Η ίδια παραδέχτηκε πως δεν γράφει "εξιδανικευμένα" και ούτε προσπαθεί να δώσει ηθικοδιδακτικό χαρακτήρα στα βιβλία της. Οι χαρακτήρες των βιβλίων της δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ούτε ως κακοί ούτε ως καλοί. Η ίδια είπε πως οι ήρωες, αν και επηρεάζονται άμεσα από τα βιώματα της, καθώς εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της ιστορίας υπερβαίνουν το βίωμα της συγγραφέως. Αυτό είναι η μυθοπλασία που χωρίς αυτήν κατά τη γνώμη της, η λογοτεχνία δεν υφίσταται.

Είχαμε ασχοληθεί με πολλά από τα βιβλία της και αυτό ήταν κάτι πολύ θετικό, γιατί της έδωσε την ευκαιρία να αναφερθεί εκτενώς στα περισσότερα από αυτά. Μας μίλησε επίσης και για το χαρακτηρισμό που της είχε δοθεί ως πολιτική συγγραφέας, κάτι που δεν της άρεσε και θέλησε να το ανατρέψει γράφοντας την "Πλωτή Πόλη" , μια ερωτική ιστορία που όμως δεν είχε το στερεοτυπικό στοιχείο του happy end. Ακόμη κάτι που δεν περίμενα να ακούσω είναι η ειλικρινέστατη απάντηση της στην ερώτηση για το ποια είναι τα βιβλία που την έχουν σημαδέψει. Αναμενόμενο ήταν να απαντήσει πως δεν μπορεί να ξεχωρίσει κάποιο από τα δημιουργήματα της, αλλά με εξέπληξε λέγοντας πως η "Αρχαία Σκουριά" και το "Αθώοι και φταίχτες" ήταν από τα βιβλία που ίσως θα μπορούσε να ξεχωρίσει.

Τέλος, υπήρξαν κάποια πράγματα που με εντυπωσίασαν από αυτά που μας είπε η κυρία Μάρω Δούκα. Το κυριότερο εξ αυτών ήταν το δίλημμα που ανέφερε, δηλαδή το αν είχε να επιλέξει ανάμεσα στο να είναι αναγνώστρια και στο να συνεχίσει να γράφει, θα προτιμούσε το πρώτο.

Θεωρώ πως ήταν μία συνάντηση εποικοδομητική και ιδιαίτερα ξεχωριστή για μένα, γιατί μπόρεσα να δω την οπτική γωνία του ίδιου του συγγραφέα ενός βιβλίου που διάβασα και να μην κρίνω μόνο εκ του αποτελέσματος δηλαδή από το ίδιο το βιβλίο. Ήταν μία εμπειρία που με βοήθησε στο να λυθούν κάποιες απορίες σχετικά και με την πιθανή μου ενασχόληση με το γράψιμο, αλλά και με την χρόνια και μόνιμη ενασχόληση μου που είναι η ανάγνωση. Ελπίζω να επαναληφθεί κάτι τέτοιο από το σχολείο μας γιατί ήταν πραγματικά κάτι που έχει πολλά να δώσει σε όλες τις μαθήτριες.»Πετρολέκα Φωτεινή, Α4

«Η συγγραφέας φάνηκε από την πρώτη στιγμή προσιτή και επικοινωνιακή με όλες τις μαθήτριες. Μου έκανε εντύπωση η δήλωσή της ότι τα βιβλία της τα έγραψε για να προβληματίσει κι όχι για να κολακεύσει, γράφει όλα όσα αισθάνεται και περισσότερες φορές με αυτοσαρκασμό και ανατρεπτική διάθεση. Πραγματικά ήταν μια υπέροχη, ποιοτική και εποικοδομητική συνάντηση που θα μας μείνει αξέχαστη»Ελένη Χρυσουλάκη, Α5

«Η κυρία Δούκα καθισμένη σε μια εξέδρα απαντούσε πρόθυμα σε όλες τις ερωτήσεις μας, ενώ αποδεχόταν και τα σχόλιά μας, είτε θετικά είτε αρνητικά. Το γεγονός που μας έκανε εντύπωση ήταν η στάση της: ήταν ανοιχτή και δυναμική ως άτομο, ενώ δεν είχε καθόλου τον αέρα της αυθεντίας» Φωτεινή Ρέπα, Α5

«Μου έκανε εντύπωση η δήλωσή της ότι ανάμεσα στην ανάγνωση και τη συγγραφή βιβλίων επιλέγει το πρώτο» Μαργαρίτα Πετροπουλάκη, Α5

«Η ίδια μας αποκάλυψε ότι ήθελε να ξεφύγει από την κλασική λογοτεχνία εφαρμόζοντας τον δικό της τρόπο γραφής» Κατερίνα Σταθούλια, Α5

Μας ανέφερε τα δύο αγαπημένα της μυθιστορήματα τα οποία είναι «η Αρχαία Σκουριά» και το «Αθώοι και Φταίχτες». Βάσω Σταυρογιαννοπούλου, Α5

Προτιμά όμως να μην ξεχωρίζει τα βιβλία που έγραψε, αφού καθένα της δημιουργεί και διαφορετικά συναισθήματα. Μαριάννα Σπανού, Α5

Ήταν διατεθειμένη να απαντήσει σε όλα μας τα ερωτήματα και με πράγματι με ειλικρίνεια και διάθεση να επικοινωνήσει μαζί μας απάντησε σε όλες μας τις απορίες. Η ίδια παραδέχτηκε πως σκοπός της συγγραφής της δεν είναι μόνο να αποτελεί αντικείμενο θαυμασμού και να εκπλήσσει αλλά ταυτόχρονα να κατακρίνεται και να σχολιάζεται έντονα. Κέλλυ Χαρμπή, Α5

Ο καθένας από μας πήρε πολλά από τη Μάρω Δούκα, αφού απλόχερα μοιράστηκε μαζί μας τις εμπειρίες της ακόμα και μέσα από τα βιβλία της και φρόντισε να μας περάσει μερικές μας δραστηριότητες. Σταυρούλα Σούκα, Α5

Ένα επαναστατικό πνεύμα που δεν συμβιβάστηκε με τα στερεότυπα της εποχής, κάτι που φαίνεται και μέσα από τα βιβλία της. Λίνα Χρονοπούλου, Α5

Μόλις την αντίκρισα ενθουσιάστηκα. Είχε έναν μοναδικό, επαναστατικό αέρα. Το βλέμμα της έκρυβε ένα μυστήριο. Κάτι μαγικό! Την άκουγα να απαντά στις ερωτήσεις των συμμαθητριών μου και συνειδητοποιούσα πως είναι μια μοναδική γυναίκα με πολλές εμπειρίες που ποτέ δε θα μπορούσα ούτε να ζήσω ούτε να φανταστώ. Οι απαντήσεις της ήταν τόσο διαφορετικές από αυτές άλλων ενηλίκων. Και μια από αυτές μάλιστα μου θύμισε μια παλιά μου συζήτηση και χάρηκα όταν άκουσα από την ίδια την κυρία Δούκα ότι κάθε άνθρωπος δεν ούτε καλός ούτε κακός, αλλά έχει τον καλό και τον κακό του εαυτό. Πιστεύω πως με τον τρόπο της κατάφερε να γίνει ανατρεπτική. Δε θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη συνάντηση αλλά ούτε και τον τρόπο που με κοιτούσε! Είναι μια πολύ ξεχωριστή γυναίκα! Μαρία Φέστα, Α5

Δεν πίστευα ότι θα συναντούσα έναν τέτοιον άνθρωπο, ειδικά συγγραφέα. Μας μίλησε για τα βιβλία της και απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις των κοριτσιών, κάποιες από τις οποίες τέθηκαν δεύτερη φορά. Έχει το δικό της τρόπο γραψίματος, όπως μας είπε κι εκείνη και της άρεσε να γράφει αλλά και να λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Ήταν μια ξεχωριστή και εποικοδομητική εμπειρία! Παναγιώτα Σαβάρη Α5

Μου άρεσαν αυτά που έλεγε διότι την διακατείχε μια μετριοφροσύνη που έκανε όλη τη συζήτηση αληθινή και αυθεντική. Το ίδιο αντιμετώπιζε και τα βιβλία της. Τα έγραφε πρώτα για εκείνη και ύστερα για τον αναγνώστη. Αυτό επίσης που μου έκανε τρομερή εντύπωση είναι ο τρόπος με τον ποίο είχε σκεφτεί τους τίτλους των βιβλίων της με αφορμή τυχαία γεγονότα. Για παράδειγμα, τον τίτλο της Πλωτής πόλης τον είχε εμπνευστεί, όπως μας εκμυστηρεύτηκε, από ένα σπιρτόκουτο με ανάλογη ζωγραφιά πάνω. Ειρήνη Σίνα, Α5

«Με εντυπωσίασε η δήλωση της κ. Δούκα πως δεν περιγράφει καλούς ή κακούς χαρακτήρες, αλλά πραγματικούς ανθρώπους» Μαριάννα Ζουμπλιού, Α2

«Από τη συνάντηση με τη Μ. Δούκα έχω κρατήσει μια πάρα πολύ καλή ανάμνηση. Ήταν επικοινωνιακή, προσιτή και φιλική, πρόθυμη να λύσει όλες μας τις απορίες» Τζένη Εμμανουηλίδου, Α2

«Η συνάντηση με τη συγγραφέα ήταν μια ενδιαφέρουσα εμπειρία. Οι απαντήσεις που έδωσε με ικανοποίησα, καθώς λύθηκαν κάποια ερωτήματα που είχα, αλλά και με προβλημάτισαν. Εύχομαι να επαναληφθεί κάτι παρόμοιο!» Βάσω Δρελιώζη, Α2

«Η κ. Δούκα ήταν ευγενική, γλυκιά και η συζήτηση μαζί της πολύ ευχάριστη» Αννίτα Κατωπόδη, Α2

«Τα λόγια της με έβαλαν σε σκέψεις. Μπήκα στον κόπο να σκεφτώ και να αναλύσω πράγματα που μέχρι χθες δεν είχα καν σκεφτεί» Κυριακή Εξερτζή, Α2

«Η συνάντηση αυτή με βοήθησε να κατανοήσω ορισμένες από τις επιλογές που κάνει η κ. Δούκα στα βιβλία της και που μου είχαν φανεί παράξενες και ανεξήγητες. Μέσα σε δύο ώρες ταξίδεψα στον κόσμο της γραφής της και με βοήθησε να πλάσω τον δικό μου κόσμο μέσα από την αγάπη μου για τη λογοτεχνία» Έμμα Διασάκου, Α2

Σχόλια καθηγητριών

«Και η συγγραφή και η ανάγνωση βασίζονται στις αρχές της κατανόησης και της ανοχής. Ο δημιουργός και ο αναγνώστης συνειδητοποιούν την εναλλαγή των ρόλων, αυτόν του θεού και αυτόν του πλάσματος. Η ελευθερία συνίσταται στη γνώση της αναγκαιότητας, του πεπερασμένου και του άπειρου.» Η Μάρω Δούκα συνεκτιμώντας τις λειτουργίες τόσο της συγγραφής όσο και της ανάγνωσης προτιμά την ανάγνωση ως διαδικασία όχι μόνο δημιουργική όσο και απολαυστική. Το ταξίδι τελικά μέσα από ένα βιβλίο αξίζει. Εμείς επιλέγουμε τους ρόλους?. Μ. Πρεβεζάνου

Κριτική σκέψη, αντίσταση και αυτογνωσία προτείνει η Μάρω Δούκα ως εφόδια ζωής. Μεταλαμπάδευσε εμπειρία, πραότητα και ειλικρίνεια στη συνάντησή της μαζί μας. Εις το επανιδειν...Κ. Αραθύμου